پاییز که از راه می رسد یکی از نگرانی های مردم ابتلا به بیماری آنفلوآنزاست. همین موضوع است که باعث می شود کم کم همه جا صحبت از تزریق واکسن آنفلوآنزا باشد؛ چون بیشترین احتمال ابتلا به آنفلوآنزا مربوط به دوره زمانی مهرماه به بعد است؛ به همین دلیل بسیاری از مردم به سمت تزریق این واکسن هجوم می برند و تصور می کنند به طور حتم باید آن را تزریق کنند. حالا باید دید که اصلا مصرف این واکسن برای همه مردم ضرورت دارد یا نه؟ در این خصوص عقاید مختلفی میان متخصصان دیده می شود. بعضی از متخصصان تزریق واکسن آنفلوآنزا را به شدت تأیید می کنند اما برخی از متخصصان استفاده از این واکسن را تنها برای افراد درمعرض خطر ضروری می دانند و آنها معتقدند نیازی نیست که با شروع فصل پاییز همه مردم در هر شرایطی که هستند خود را ملزم کنند که این واکسن را خودسرانه و بدون تجویز و مشورت پزشک مصرف کنند.
به همین بهانه به سراغ دکتر داوود یادگاری، متخصص بیماری های عفونی و رئیس مرکز تحقیقات بیماری های عفونی و گرمسیری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی رفتیم و در این زمینه سؤالات احتمالی شما را از ایشان پرسیدیم.
چرا واکسن آنفلوآنزا؟
هر ساله با سرد شدن هوا و تغییرات دما و همچنین باز شدن مدارس، خطر ابتلا به بیماری های ویروسی نیز افزایش می یابد. یکی از این بیماری های ویروسی آنفلوآنزاست که بیشتر افراد را در معرض ابتلا قرار می دهد. آنفلوآنزا یک بیماری مسری تنفسی است که شرایط سختی را برای افراد مبتلا شده، ایجاد می کند. طول مدت این بیماری نیز حدود یک هفته است و فرد تقریبا ۳روز باید استراحت کند و از کار و زندگی خودش بیفتد؛ بنابراین نخستین دلیل برای تزریق واکسن آنفلوآنزا جلوگیری از اختلال در کار و زندگی است. ویروس آنفلوآنزا همچنین می تواند سبب ایجاد عوارضی نظیر عفونت باکتریایی پنومونیا، عفونت های ویروسی، عفونت گوش، دهیدریشن (کم آبی) و وخیم تر شدن بیماری های مزمنی مانند دیابت و آسم شود. این بیماری می تواند حتی کشنده باشد. اگرچه برخی علائم بیماری سرماخوردگی و آنفلوآنزا مشابه هم است و خیلی ها این دو بیماری را با هم اشتباه می گیرند ولی به گفته متخصصان واکسن آنفلوآنزا در مقابل سرماخوردگی از کسی محافظت نمی کند. واکسن آنفلوآنزا ۲ تا ۳ هفته پس از تزریق علیه ۳ سویه از ویروس ها محافظت می کند، بنابراین دقیقا قبل یا بعد از واکسیناسیون احتمال درگیری با سویه های بیماری زا که یک سویه میکروبی است که میکروب های دیگر از آن پدید می آیند، وجود دارد. یک دلیل بزرگ برای تزریق واکسن آنفلوآنزا، جلوگیری از انتقال این بیماری به افرادی است که بیشتر در معرض خطر این بیماری هستند؛ به عنوان مثال اکثر عوارض و خطرات این بیماری در افراد مسن که تزریق واکسن در آنها به خوبی عمل نمی کند، اتفاق می افتد. بنابراین مهم ترین خاصیت تزریق این واکسن جلوگیری از ابتلا به این بیماری و سرایت آن به این افراد است.
این واکسن باعث تولید آنتی بادی در بدن می شود. این آنتی بادی، پیشگیری لازم را در مقابل ویروس آنفلوآنزا فراهم می کند. این عکس العمل آنتی بادی ممکن است در بعضی افراد ایجاد خستگی و درد ماهیچه ای کند. هر سال، واکسن آنفلوآنزا حاوی چند نوع متفاوت از ویروس است؛ ویروس هایی که به نظر محققان ممکن است در آن سال تأثیر بیشتری داشته باشند. اگر انتخاب این ویروس ها صحیح باشد می توان گفت که واکسن ۷۰تا ۹۰درصد در پیشگیری از آنفلوآنزا مفید است.
این واکسن ایمنی درازمدت ندارد
به طور کلی واکسن آنفلوآنزا از ابتلای دو سوم افراد به این بیماری جلوگیری می کند، البته این تأثیر با عواملی مثل سن فرد، واکسیناسیون قبلی علیه آنفلوآنزا، گردش ویروس و سیستم ایمنی بدن فرد تغییر می کند. بنابراین در مورد میزان مؤثربودن این واکسن نمی توان به طور قاطع و صحیح صحبت کرد. بیشترین قسمت این نوسان به این دلیل است که متخصصان و پزشکان باید ماه هایی را که سویه های آنفلوآنزا قبل از فصل سرما واقعا ظاهر می شوند، پیش بینی کنند. ولی از آنجا که این ویروس بسیار سریع، از یک سال به سال دیگر تغییر هویت می دهد در اکثر مواقع واکسن با نوع ویروس تطابق کامل ندارد. تزریق واکسن آنفلوآنزا سبب ایمنی درازمدت برای فرد نمی شود و به همین دلیل تزریق این واکسن برای افرادی که در معرض خطر هستند، برای هر فصل توصیه می شود اما به افرادی که در معرض خطر این بیماری نیستند تزریق این واکسن توصیه نمی شود؛ ضمن آنکه واکسیناسیون آنفلوآنزا به صورت صددرصد از ابتلا به ویروس جلوگیری نمی کند و حدود ۸۰درصد از ابتلای فرد پیشگیری می کند اما ابتلای ۲۰درصد باقیمانده را نیز تخفیف می کند.
برای این بیماران ضروری است
بیماران قلبی، بیماران ریوی، بیماران مبتلا به HIV، بیمارانی با اختلالات کلیوی و کبدی، بیماران دیابتی و بیماران سرطانی و کسانی که شیمی درمانی می شوند، در معرض خطرات عوارض بیماری آنفلوآنزا قرار می گیرند و باید واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند. همچنین افراد در سن ۶۵سالگی و بالاتر از آن، زنان بارداری که ۳ ماه دوم بارداریشان با ماه های مهر تا اسفند مصادف است و همینطور کسانی که از بیماران و کودکان و نوزادان شیرخوار مراقبت می کنند هم در معرض خطر ابتلا به این ویروس هستند و باید واکسینه شوند. همچنین بچه هایی که زیر ۱۸سال هستند و به دلایل مختلف آسپرین مصرف می کنند نیز باید واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند چون در معرض خطر هستند. برای کودکان بالای ۶ ماه نیز باید با متخصص کودکان مشورت و بعد از آن نسبت به تزریق آن برای کودکان اقدام کرد.
واکسن از همه رنگ
۲نوع واکسن آنفلوآنزا برای بچه ها و بزرگسالان وجود دارد. نوع اول آمپول آنفلوآنزای سنتی است که حاوی ویروس زنده نیست و باعث آنفلوآنزا نمی شود. این واکسن حاوی ویروس غیرفعال است که از طریق آمپول دریافت می شود. نوع دوم واکسن آنفلوآنزا به صورت اسپری دماغی است که فلومیست نامیده می شود. این واکسن حاوی ویروس ضعیف شده است که معمولا به جز بعضی موارد، باعث بیماری آنفلوآنزا نمی شود. این نوع واکسن تنها برای افراد غیرباردار، افراد سالم و سن ۲تا ۴۹سال تجویز می شود.
از داروخانه ها بخواهیم
در حال حاضر تنها یک نوع واکسن آنفلوآنزا در داروخانه ها موجود است که این یک نوع نیز از نظر وزارت بهداشت مورد تأیید است و هیچ گونه مشکلی ندارد.
بهترین زمان تزریق چه زمانی است؟
به دلیل اینکه خطر ابتلا به بیماری آنفلوآنزا از ابتدای مهر ماه تا پایان اردیبهشت ماه است، بهترین زمان برای تزریق واکسن برای افراد در معرض خطر ماه های مهر و آبان است. اما می توان در ماه آذر و حتی دیرتر هم اقدام کرد، البته اقدام سریع تر می تواند برای پیشگیری مؤثرتر باشد. معمولا واکسن آنفلوآنزا در پاییز تزریق می شود؛ یعنی هنگامی که تعداد زیادی ویروس شبه آنفلوآنزا در محیط در تبادل و گردش است؛ بنابراین یک مشکل شایع مبتلا شدن به این بیماری هنگام تزریق واکسن، توسط سایر انواع ویروس هایی است که درمحیط هستند ولی مغز ما تمایل دارد این دو را به هم مرتبط بداند.
برای این بیماران ممنوع است
این واکسن تنها برای افرادی که به تخم مرغ حساسیت دارند توصیه نمی شود؛ چرا که این واکسن را از تخم مرغ تهیه می کنند. همچنین توصیه می شود بیماران گیلن باره نیز این واکسن را تزریق نکنند. سندروم گیلن باره اختلال نادری است که در نتیجه حمله سیستم ایمنی بدن به اعصاب محیطی ایجاد می شود. به دنبال این حمله احساس ضعف در ماهیچه ها، بی حسی، گزگز و گاهی اوقات فلجی دیده می شود. تنها این دو دسته هستند که نباید این واکسن را تزریق کنند ولی برای بقیه افراد تزریق این واکسن هیچ ضرری ندارد. البته این واکسن برای کسانی که قبلا نسبت به آن حساسیت نشان داده باشند هم توصیه نمی شود. پس استفاده خودسرانه از آن به هیچ وجه صحیح نیست.
برای همه لازم نیست!
ضرورتی ندارد که به طور معمول همه مردم حتما این واکسن را تزریق کنند. تزریق واکسن آنفلوآنزا ایده بدی نیست اما فقط برای افراد در معرض خطر زیاد، ضروری است. متخصصان با این نظریه که تزریق این واکسن را به همه افراد توصیه می کنند، موافق نیستند.
آنفلوآنزا همیشه بد نیست
در واقع یکی از دلایلی که بسیاری از متخصصان پزشکی با تزریق واکسن آنفلوآنزا به همه مردم موافق نیستند این است که آنها احساس می کنند آنتی بادی های موجود در واکسن ممکن است نسبت به آنتی بادی هایی که بدن در اثر مبتلا شدن به آنفلوآنزا قبلاً تولید کرده است به اندازه کافی تأثیر محافظتی نداشته باشند. بهتر است افراد جوان و سالم به جای تزریق واکسن، به طور فعال به این بیماری مبتلا شوند تا ایمنی لازم را در برابر ویروس های آنفلوآنزا کسب کنند. ولی هنگامی که افراد به سن ۶۵سالگی می رسند تزریق واکسن می تواند به آنها محافظت اضافه تری بدهد. ولی درهرحال اگر کسی معتقد است که تزریق واکسن آنفلوآنزا برایش ضرورت دارد، بهتر است اول با متخصصان صحبت کند تا درصورت نیاز این واکسن برای او تزریق شود.
عوارض واکسن
در واکسن آنفلوآنزا هیچ نوع سمی وجود ندارد که بخواهد عوارض داشته باشد؛ یعنی احتمالا تزریق آن حتی برای افرادی که برایشان ضرورت ندارد، زیان آور نیست. ولی تزریق این واکسن جدای از این اینکه برای برخی افراد لازم و ضروری نیست، برای برخی از افراد نیز به طور کلی ممنوع است . پس تزریق آن بدون مشورت پزشک توصیه نمی شود.
