امروزه یکی از مشکلات اکثر خانم ها چاقی و اضافه وزن است. کمتر خانمی بر این باور است که چاقی می تواند باعث ناباروری شود اما این موضوع از نظر علمی کاملا به اثبات رسیده است. مطالعه های متعدد نشان داده ، زنانی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند در مقایسه با زنانی که وزن طبیعی دارند، مدت زمان بیشتر و دشوارتری را برای باردارشدن سپری می کنند. به علاوه پس از باردارشدن نیز احتمال ناموفق بودن بارداری در آنها بیشتر است. اضافه وزن در مردان و زنان منجر به افزایش میزان هورمون ها در بدن می شود و هورمون ها نیز فرآیند باروری را تحت تاثیر قرار می دهند.
در گفت وگو با دکتر ابوالفضل مهدی زاده، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران توضیحات بیشتری را در این زمینه جویا شدیم:
آقای دکتر! این موضوع صحت دارد که چاقی ناباروری می آورد؟
بله، اضافه وزن باعث افزایش میزان هورمون ها در بدن می شود و هورمون ها نیز فرآیند باروری را تحت تاثیر قرار می دهند. ترشح غیرطبیعی هورمون ها می تواند تاثیرات منفی بر تولید تخمک داشته باشد. در زنان، وزن زیاد باعث افزایش تولید انسولین می شود که عامل نامنظم شدن تخمک گذاری است. همچنین بین چاقی، افزایش تولید انسولین و ناباروری ارتباطی وجود دارد که به این همراهی نشانگان تخمدان پلی کیستیک گفته می شود. به عبارت ساده تر در خانمی که چاق است، سیستم هورمونی از سیکل منظم خارج می شود و فرد مقاومت انسولینی پیدا می کند و تخمک گذاری قطع می شود. با چاق ترشدن خانم ، میزان هورمون های مردانه بالاتر می رود، فرد جوش می زند و مشکلات بسیاری از جمله تخمدان پلی کیستیک پیدا می کند. مطالعه های جدید نشان داده خانم هایی که تخمدان پلی کیستیک دارند و وزن کم می کنند، خودبه خود باردار می شوند.
چند وقت قبل از باردارشدن باید برای کم کردن وزن اقدام کرد؟
خانمی که وزن بالا دارد، باید ۳ تا ۶ ماه قبل از بارداری با رژیم گرفتن، وزن خود را پایین بیاورد. اگر BMI بالای ۴۵ بود نیز نیاز به جراحی است. به خانمی که تحت جراحی قرار می گیرد، توصیه می شود فورا باردار نشود اما خانمی که با رژیم و ورزش لاغر می شود می تواند به سرعت بعد از کاهش وزن باردار شود در طول بارداری نیز با توجه به شرایط فرد مکمل های مورد نیاز تجویز خواهد شد.
یکی از خوانندگان پرسیده بودند که در عین داشتن اضافه وزن مبتلا به کم کاری تیرویید نیز هستند، ایشان می توانند باردار شوند؟
متاسفانه کسانی که کم کاری تیرویید دارند، چاق هم می شوند و این دو موضوع کنار هم مشکل را بیشتر می کند. کم کاری تیرویید یکی از اساسی ترین مشکلات در زمینه باردارشدن است. خانم هایی که مبتلا به کم کاری تیرویید هستند، معمولا باردار نمی شوند و اگر باردار شوند خطرات بسیاری خود آنها و جنین شان را تهدید می کند. هورمون تیرویید می تواند روی نظم قاعدگی، باروری، سطح استروژن و پروژسترون خون، بارداری موفق و سقط جنین، شیر دادن و یائسگی تاثیر بگذارد. وقتی خانمی کم کاری تیرویید داشته باشد، برای جبران این مساله هورمون TRH از غده هیپوتالاموس آزاد می شود، اما TRH به طور ناخواسته باعث افزایش پرولاکتین می شود که یکی از هورمون هایی است که در مساله باروری دخیل است و اگر بیش از حد باشد، تخمک گذاری صورت نمی گیرد و سیکل های بدون تخمک گذاری مانع از باردارشدن می شوند. TRH وقتی بالا می رود، کلاژن در خون بالا می برد و این مساله باعث ترشحات شیری از سینه ها می شود. این موضوع نیز خود مانع تخمک گذاری می شود. از طرف دیگر هورمون تیرویید باعث می شود هورمون هایی مثل استروژن و پروژسترون به درستی کار نکنند. پس کم کاری تیرویید اختلالات هورمونی نیز ایجاد می کند.
آیا درمان کم کاری به باردار شدن آنها کمک می کند؟
بله، توصیه می شود خانمی که کم کاری شدید تیرویید دارد برای باردارشدن حتما به پزشک غدد مراجعه کند تا درمان شود. متخصص غدد به خانمی که کم کاری تیرویید دارد، دارو می دهد تا با تنظیم هورمون ها شانس بارورشدن بیشتر شود.
گاهی می بینیم خانمی مبتلا به کم کاری است و باردار می شود!
درست است. در عده ای از خانم ها کم کاری تیرویید خفیف است و خانم باردار می شود اما این خانم ها هم باید طی بارداری، حتما تحت درمان قرار بگیرند، چون در غیر این صورت جنین دچار مشکلاتی نظیر عقب ماندگی ذهنی و… می شود اما بعد از درمان، جنین مشکلی پیدا نخواهد کرد.
آیا درمان ها روی جنین اثر منفی ندارند؟
نه، درمان های دارویی و طبی روی جنین تاثیر منفی نمی گذارد. در دوران شیردهی نیز مصرف داروهای کم کاری تیرویید مغایرتی با شیردهی ندارد.
بسیاری از خانم هایی که تحت درمان هستند وقتی باردار می شوند دارو را قطع می کنند! این کار به صلاح است؟
نه، کاملا اشتباه است. برعکس خانمی که کم کاری تیرویید دارد و تحت درمان است و باردار می شود نیاز به درمان بیشتری دارد. در این خانم ها حتی دوز دارو باید بالاتر برود و لازم است زیر نظر پزشک درمان هایشان را ادامه دهند.
