کم کم دارد قدم به دوران میانسالی می گذارد، روبروی آینه ایستاده و خودش را تماشا می کند. چه موهایی داشتم! خوش رنگ، خوش حالت و براق اما حالا…
می پرسم: «مگر می شود حالت و جنس موهای آدم عوض شود؟» جواب می شنوم: «فعلا که شده؛ هر سال که می گذرد، انگار موهایم بیشتر از همه اعضای بدنم پیر می شود!»
خیلی ها دچار این مشکل هستند و معتقدند موهایشان قبلا زیباتر بوده است. برخی هم برای اثبات این ادعا، عکس های دوران های مختلف زندگی شان را کنار هم می گذارند و به دیگران نشان می دهند.
وقتی از دکتر حسین طباطبایی، متخصص پوست و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، در این مورد پرسیدیم، جواب شنیدیم که این تصور درست است.
سلامت: چرا وقتی کودکی متولد می شود، موهایش حالت و رنگ خاصی دارد و پس از مدتی این خصوصیات تغییر می کند؟
موی انسان از تولد تا مرگ دوره های مختلفی را طی می کند. هنگام تولد موها تحت تاثیر هورمون جنسی مادر قرار دارد و حالت آنها قبل از ۳ ماهگی بسیار شبیه حالت موی مادر است اما ۳ ۲ ماه بعد از تولد که به تدریج اثر هورمون های جنسی در بدن نوزاد از بین می رود، موهایش می ریزد. این ریزش موی شدید، طبیعی و فقط در مورد ساقه موهاست. موهای واقعی از ۳ ماهگی به بعد می روید و ویژگی های آنها به ژن های ارث برده شده از مادر و پدر بستگی دارد. این موها ممکن است تحت تاثیر عواملی مثل آفتاب و
گرد و غبار و حتی بیماری ها قرار بگیرند ولی معمولا تا زمان بلوغ تغییر چندانی نمی کنند.
سلامت: یعنی در دوران بلوغ موها دوباره تغییر می کنند؟
بله، در زمان بلوغ، هورمون جنسی در بدن خود فرد ترشح می شود و فولیکول و ریشه مو تحت تاثیر این هورمون ها تغییر حالت می دهند. هورمون های جنسی، مخصوصا آندروژن که مقدارش در بدن خانم ها کم و در بدن آقایان زیاد است، اثر مستقیم روی چربی سر و موها دارد بنابراین در پسرها که آندروژن بیشتر است، موها چرب تر است.
بعد از بلوغ، عامل ژنتیکی هم که قبلا فعال نبوده، تحت تاثیر هورمون ها فعال می شود و در ضخامت، رنگ و میزان چربی مو اثر می گذارد. مثلا آندروژن روی مو اثر می گذارد و در کسی که ژن طاسی را به ارث برده، موها کم کم نازک می شوند و چون میزان این هورمون در مردان بیشتر است، از ۳۰ ۲۰ سالگی ممکن است دچار کم مویی و طاسی شوند ولی چون آندروژن در بدن زنان کم است، فقط کم پشتی اتفاق می افتد. البته این طاسی و کم پشتی براساس خصوصیات ژنتیکی از ۱ تا ۶ درجه بندی دارد. به طوری که در ریزش موی درجه ۱، فقط جلوی سر یا قله سر کم مو یا طاس می شود و در درجه ۶، تمام سر طاس می شود.
سلامت: مگر خانم ها هم ممکن است دچار طاسی شوند؟
بله، در زمان یائسگی ترشح هورمون زنانه یا استروژن کم یا قطع می شود ولی میزان هورمون مردانه که از غده فوق کلیه ترشح می شود، کم نخواهد شد. خانم هایی که ارث طاسی دارند، مثلا برادرشان در ۳۰ ۲۰ سالگی طاس شده، از ۵۰ سالگی به بعد دچار کم پشتی مو می شوند چون قبلا استروژن آندروژن را سرکوب می کرده و حالا استروژنی وجود ندارد.
سلامت: علاوه بر عواملی که گفتید، یائسگی مردانه هم می تواند روی موهای آقایان تاثیر بگذارد؟
بله، آقایان هم یائسگی دارند که به آن آندروپوز می گویند ولی چون این یائسگی ناگهان و یک باره اتفاق نمی افتد، پرسروصدا نیست. یائسگی مردانه نه تنها روی پوست و مو بلکه در تمام اندام های داخلی هم اثر می گذارد و پیرشدن موها فقط یکی از عواقب آن است حتی اگر ژن آن در بدن مرد وجود نداشته باشد. آثار دیگر، از بین رفتن تدریجی طراوت و ضخامت مو و حالت آن است. علاوه بر این، ملانوسیت ها هم مانند قبل ملانین را که مسوول رنگ مو است، نمی سازند و مو آرام آرام تغییر رنگ می دهد و سفید می شود.
سلامت: روند سفیدی مو چگونه است؟
در ۳۰ ۲۰سالگی، موهای شقیقه سفید می شود و از ۵۰ سالگی به بعد، تقریبا همه موها سفید هستند و این روندی طبیعی است. البته ابتلا به برخی بیماری های هورمونی مانند تیرویید، کم خونی و استرس های مزمن و مداوم هم باعث پیرشدن سریع تر ملانوسیت ها می شود و موها زودتر سفید می شوند. اگر سفیدی مو قبل از ۲۰ سالگی اتفاق بیفتد، سفیدی زودرس است که گاهی علت آن ژنتیکی است و گاهی استرس ها، ابتلا به بیماری هایی مثل ویتیلیگو و اثر مصرف مستمر برخی داروها که موها را در مقابل آفتاب حساس می کنند. اثر استرس در سفیدی مو آنقدر شدید است که می گویند وقتی ماری آنتوانت، ملکه فرانسه فهمید قرار است سرش را با گیوتین قطع کنند، یک روزه موهایش سفید شد. البته چنین مواردی بسیار نادر است.
سلامت: عوامل محیطی چقدر می توانند باعث تغییر حالت و رنگ موها شوند؟
نور آفتاب چند صدمه جدی به مو می زند؛ رطوبت مو را می گیرد، آن را خشک می کند و رنگدانه ها را از بین می برد و مو را کمرنگ و فرد را به سفیدی مو مبتلا می کند. آفتاب، کراتین مو را تخریب و مو را خرد می کند و علاوه بر آن پوست چروکیده می شود.
آلودگی هوا اثر مستقیمی دارد و مو را کدر می کند ولی شستشو این کدری را از بین می برد اما چون این آلودگی در گردش خون و کلا سلامت بدن اثر دارد، می تواند روی سلامت پوست و مو هم مثل دیگر ارگان های بدن اثر بگذارد.
سلامت: نوع مراقبت از مو هم می تواند روی آن تاثیر جدی بگذارد؟
حتما، موی کسانی که از موهایشان خوب مواظبت نمی کنند، شامپوی مناسب و نرم کننده استفاده نمی کنند یا ژنتیکی موهای خشکی دارند، بیشتر در معرض صدمه و تخریب قرار می گیرد و به مرور تغییر می کند.
سلامت: آقای دکتر! مگر نمی گویند حالت مو و مجعد یا صاف بودن آن به نوع سطح مقطع آن بستگی دارد، پس چطور حالت مو در تمام دوران زندگی یکسان نمی ماند؟
موی انسان از تولد تا مرگ و در هر مرحله زندگی تغییر می کند و سطح مقطع آن هم تحت تاثیر هورمون ها و تغییرات آن قرار می گیرد بنابراین ممکن است حتی حالت مو هم در دوران مختلف زندگی عوض شود.
سلامت: برخی خانم ها می گویند پس از دوران بارداری نوع موهایشان عوض و مثلا موهایشان چرب تر شده است. این تصور درست است؟
در دوران بارداری، بافتی به اسم جفت در بدن خانم تشکیل و هورمونی از آن ترشح می شود که برای رشد جنین ضروری است. این هورمون روی بدن مادر هم اثر می گذارد و یکی از این تاثیرها متوقف کردن مرحله مرگ مو(تلوژن) است که باعث می شود در دوران بارداری موها پرپشت و بلند شوند. این هورمون باعث افزایش گردش خون مادر و متعادل شدن چربی موها هم می شود. ۳ ۲ ماه بعد از زایمان و خروج جفت، هورمون جفت هم در خون مادر از بین می رود بنابراین یک دفعه موها می ریزد و دوباره مثل قبل چرب می شوند ولی نه چرب تر از دوران قبل از بارداری.
سلامت: افزایش سن چه تاثیری روی موها دارد؟
با افزایش سن، پیری قلب و کلیه و… هم اتفاق می افتد ولی آن را نمی بینیم ولی روند پیری مو چون قابل مشاهده است، به چشم می آید. البته در بعضی این تاثیر، بیشتر و در برخی کمتر مشاهده می شود و علت آن استرس ها، ژنتیک و بیماری هاست.
اقدس عارف
