مقدمه:
در خصوص مدارس غیردولتی یا همان غیرانتفاعی۱ سابق ، مردم و اولیای دانش آموزانی که می خواهند فرزندان خود را در این گونه مدارس نام نویسی کنند سئوالات زیادی دارند و نیاز دارند جوابی برای سئوالات خود پیدا کنند و یا کارشناسان ، افراد باتجربه، دست اندرکاران، مسئولان و مدیران و موسسان اینگونه مدارس به این سئوالات پاسخ گویند.
نمونه ای از سئوالاتی که والدین در ذهن خود دارند عبارتند از :
۱ اصولاً مدرسه دولتی بهتر است یا غیردولتی؟
۲ بهترین و باکیفیت ترین مدرسه غیردولتی کدام است؟
۳ آیا مدرسه غیردولتی با کیفیت پایین و نامطلوب وجود دارد؟
۴ آیا نزدیک ترین مدرسه غیردولتی مطلوب وجود دارد؟
۵ در انتخاب مدرسه غیردولتی چه معیارها و ملاکهایی را باید در نظر داشت؟
۶ آیا مدرسه غیردولتی مطلوب با هزینه کم وجود دارد؟
۷ هزینه های معقول یک مدرسه کدامند؟
۸ آیا هر وجهی که مدرسه درخواست کند باید پرداخت ؟
۹ آیا رفتن دانش آموزان به آموزشگاه آزاد علمی وتقویتی در حین تحصیل در مدرسه غیردولتی ضرورت دارد؟
۱۰ مزایا و سودمندی مدارس غیردولتی نسبت به مدارس دولتی در چیست؟
با توجه به وجود سئوالات متعدد و چالشها ی خانواده ها در این زمبنه لازم دیدیم نکاتی را جهت استحضار والدین به عرض برسانیم.
اصولا اولین کاری که توسط اولیاء باید انجام شود تحقیق و تفحص وکسب اطلاعات لازم در این زمینه است . هر کاری بدون انجام تحقیق پشیمانی ببار می آورد. نیاز سنجی و تشخیص و تعیین اهداف جزو اولویتهای هر برنامه ای می باشد.ضرورت دارد خانواده ها قبل از هرچیز از قوانین و مقررات حاکم بر جامعه اطلاع حاصل نمایند و اینکه مدارس غیردولتی چگونه تشکیل یافته اند و مبانی قانونی آن کدامند .
آشنایی با قوانین و مقررات
یکی از هدفها و برنامه های سیاستگزاران بخش آموزشی کشور، توسعه مشارکت های مردمی در تاسیس ، اداره و تامین هزینه های آموزشی وپرورشی است .با توجه به اینکه دولت به تنهایی نمی تواند هزینه های گسترده آموزش و پرورش را تامین نمایند فلذا برای جذب سرمایه های مردمی در آموزش و پرورش و همچنین تامین مخارج آن توسط افراد متمکن و خانواده هایی با درآمد متوسط به بالا و البته برای ایجاد عدالت اجتماعی تاسیس مدارس غیردولتی ضرورت پیدا کرده است. به همین منظور و برای توسعه مشارکت و سرمایه گذاری افراد حقیقی و حقوقی در آموزش و پرورش قانون تاسیس مدارس غیرانتفاعی در تاریخ ۵/۳/۱۳۶۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.در پانزدهم اردیبهشت سال ۱۳۸۷ مجلس شورای اسلامی با اصلاح این قانون با نام قانون تاسیس مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی و با اجرای آزمایشی آن به مدت ۵ سال موافقت نمود. در آذرماه سال ۱۳۹۲ لایحه تمدید این قانون به مجلس ارائه گردید که تمدید آن به مدت یکسال تصویب شد . در ساختار اداری وتشکیلاتی آموزش و پرورش ، مدارس غیردولتی زیر نظرمعاون وزیر و رئیس سازمان مدارس غیردولتی وتوسعه مشارکتهای مردمی وخانواده فعالیت می کنند و مجوزهای مربوطه را از ادارات مشارکتهای مردمی مستقر در ادارات کل و نواحی و مناطق دریافت کرده و در دفتر مدرسه در معرض دید نصب می کنند.
مدرسه غیردولتی واحد آموزشی و پرورشی غیردولتی است که آموزشهای رسمی را همانند مدارس دولتی در دوره های مختلف تحصیلی(پیش دبستان دبستان متوسطه شامل:دبیرستان دوره اول دبیرستان دوره دوم هنرستان کاردانش هنرستان فنی وحرفه ای) ارائه می نماید۲.
والدین قبل از ثبت نام در مدرسه غیردولتی باید اطلاعات کافی درباره آنها بدست آورند که ما در اینجا به اختصار به موارد مهم آنها می پردازیم .
۱ این مدارس بوسیله شهریه هایی که والدین پرداخت می کنند تاسیس و اداره می شوند بنابراین نباید انتظار داشت فرزندان بصورت رایگان و یا کمتر از شهریه مصوب در آن تحصیل کنند. والدین قبل از ثبت نام باید از هزینه های آن مطلع شده و پرداخت آن را در دستور کار قرار دهند.
نکاتی درباره شهریه ها:
از میزان شهریه مصوب اطلاع کافی بدست آورند . پوستر شهریه سال تحصیلی آتی معمولاً در محل مناسب مدرسه نصب می شود.برای اطلاع از میزان شهریه می توان از اداره مربوطه استعلام کرد . همچنین می توان به سایت سامانه یکپارچه آموزش و پرورش بخش شهریه ها مراجعه کرد۳.
الف مدارس غیردولتی موظفند قبل از سال تحصیلی ، پوستر شهریه مصوب (شهریه ثابت وفوق برنامه) تایید شده را در محل ثبت نام نصب کنند.
ب شهریه ها از دو بخش شهریه ثابت و شهریه فوق برنامه تشکیل می شود. شهریه فوق برنامه مربوط کلاسهای فوق برنامه و یا تقویتی است که بعد از ساعات برنامه درسی رسمی به مدت حداکثر ۸ ساعت در دوره ابتدایی وحداکثر ۱۲ ساعت در دوره های بعدی است.
ج چنانچه دانش آموز پس از ثبت نام قطعی و قبل از شروع سال تحصیلی از تحصیل در مدرسه غیردولتی منصرف شود معادل ۵% شهریه را باید پرداخت نماید و اگر دانش آموزی پس از شروع سال تحصیلی و قبل از امتحانات نوبت اول از تحصیل در مدرسه غیردولتی منصرف شود معادل ۵۰% شهریه را باید بپردازد پس از امتحانات نوبت اول کل شهریه باید پرداخت گردد.در صورتی که مدیران یا مسئولین ثبت نام مدرسه در هنگام ثبت نام دستور العمل فوق الاشاره را به رویت و امضای اولیا و دانش آموز نرسانده باشند موظف هستند کلیه شهریه اخذ شده را مسترد نموده و پرونده دانش آموزان را برای ثبت نام در مدارس دیگر به اولیاء تحویل دهند.
د همه مدارس موظفند فرم شهریه را به رویت و امضای اولیای دانش آموزان رسانده و ارقام مندرج در آن را کاملاً مشخص و دقیق در دو نسخه تهیه کنند.
۲ از وجود معلمان دوره دیده و مجرب اطمینان حاصل نمایند.یکی از معیارها و ملاکهای یک مدرسه مطلوب استفاده از معلمان و مربیان مجرب و دوره دیده در فرایند یاددهی یادگیری آن مدرسه است.برخی از مدارس غیردولتی با جذب و داشتن معلمان برتر در زمینه تدریس موفق شده اند دانش آموزان زیادی را جذب کنند.والدین می توانند با مراجعه به مدرسه و پرس و جو از مسئولان مدرسه و اولیاء دانش آموزان سالهای قبل و انجمن اولیاء مدرسه از وجود معلمان مجرب مطمئن شوند.معلمان حاضر در مدارس غیردولتی سه دسته اند.
اول : معلمان رسمی که به عنوان مامور در اینگونه مدارس تدریس می کنند
دوم: معلمان بازنشسته توانمند
سوم : معلمان نیروی آزاد که می بایست دارای تائیدیه گزینش وگواهی دوره های مرتبط لازم برای تدریس باشند
۳ از موقعیت استقرار ساختمان و فضای مدرسه اطلاعات جمع آوری کنند.
ساختمان و فضای آموزشی مدرسه یکی از ملاکها و معیارها برای تعیین یک مدرسه مطلوب غیردولتی است.فضای آموزشی اینگونه مدارس چهار دسته اند .
الف:ساختمان آموزشی ملکی با کاربری آموزشی و با استانداردهای آموزشی ساخته شده اند
ب:ساختمان آموزشی ملکی که در ساختمان با کاربری مسکونی راه اندازی شده اند
ج: فضای آموزشی استیجاری که در ساختمان اداری یا آموزشی راه اندازی شده اند
د: فضای آموزشی استیجاری که در ساختمان مسکونی راه اندازی شده اند
البته باید توضیح داد که طبق ماده ۴ آیین نامه استقرار مدارس غیردولتی استفاده از ساختمان مسکونی پس از تایید اداره آموزش و پرورش بلامانع است.
مطمئناًً فضای آموزشی با کاربری آموزشی آنهم بصورت ملکی بسیار بهتر از استیجاری مسکونی است. مدارسی که در ساختمانهای استیجاری ایجاد شده اند ممکن است هر از چندی در ایام تابستان تغییرمکان بدهند و یا کلاسهای آموزشی آنها مطلوب و استاندارد نباشند و یا با همسایگان و شهرداری مشکل داشته باشند . بیشتر مدارس غیردولتی در فضای استیجاری ( یعنی حدود هفتاد درصد) راه اندازی شده اند که برخی نیز در حال ساخت می باشند.
یکی از ضروریات مدارس غیردولتی داشتن تاییدیه استحکام بنا و فرم ۴ نوسازی است که مدارس قبل از راه اندازی می بایست از اداره کل نوسازی و سازمانهای ذیربط تاییدیه های لازم را اخذ کنند. در فرم۴ نوسازی تعداد کلاس و ظرفیت مدرسه تعیین شده است .اولیاء می توانند با مراجعه به مدرسه از وضعیت کلاسها و ظرفیت آنها اطلاع حاصل نمایند.ممکن است مدارسی باشند که از لحاظ فضا مطلوب نباشند بخصوص نداشتن فضای باز مناسب برای زنگ تفریح و ورزش وحتی از نظر آموزشی هم مشکل داشته باشند. لذا تحصیل فرزندان در مدارس دولتی به مراتب بهتر از اینگونه مدارس است.
۴ در کنار برنامه درسی و فوق برنامه مصوب مدارس غیردولتی ، ممکن است فعالیتهای آموزشی و پرورشی و علمی دیگری ارائه شود که باید خارج از برنامه هفتگی و در قالب آموزشگاه انجام شود.برگزاری آزمونها ،کلاسهای تیزهوشان ، زبان ، برنامه های علمی مانند لوگو،حساب ذهنی۴ ، روبیک، رباتیک ، نجوم ، سازه های ماکارونی، پرتاب موشک ، اوریگامی ، it ، هوافضا و نجات تخم مرغ و…در صورت داشتن مجوزهای لازم و با رضایت خانواده ها در ساعات غیر رسمی انجام می شود . گفتنی است هزینه های آنها جدا از شهریه ها بوده و می بایست مانند سایر خدمات از جمله سرویس و تغذیه و… اختیاری باشد.
اما باید توجه کرد دانش آموزانی که در مدارس غیردولتی تحصیل می کنند نباید نیازی به رفتن به آموزشگاه های آزاد علمی مانند تقویت درسی داشته باشند. چرا که مدارس غیردولتی هدفشان آموزش بهتر و با کیفیت تر با استفاده از معلمان با تجربه و روشهای تدریس پیشرفته وکارائی و بهره وری بیشتر است .شاید استفاده از آموزشگاههای آزادعلمی برای دانش آموزانی که نیاز به تقویت دارند ضروری به نظر برسد اما برای همه دانش آموزان مدارس غیردولتی که کلاسهای فوق برنامه دارند توجیهی ندارد .
۵ از دغدغه های مهم اولیاء و مدارس چه دولتی و چه غیردولتی مسئله ایاب و ذهاب و سرویسهاست. امروزه به علت گسترش شهرنشینی و افزایش فواصل ، نیاز به استفاده از سرویسهای مدرسه اجتناب ناپذیر شده است . اما در هر صورت بهترین مدرسه ، نزدیکترین مدرسه است و اولیاء باید سعی کنند فرزندان خود را در نزدیک ترین مدرسه نام نویسی کنند . مسئولین مدارس حساسیت و وقت زیادی را صرف هماهنگی و ترخیص دانش آموزان هنگام تعطیلی مدارس می کنند. هزینه سرویس مدارس باید کاملاً شفاف و عیان باشند تا از هرگونه سوء استفاده مالی احتمالی اجتناب شود . اینگونه هزینه ها در صورت تولیت مدرسه در اینخصوص باید در انجمن اولیاء مصوب و بصورت اختیاری و به هنگام ثبت نام ، مبلغ وکیفیت آن در فرم شهریه درج گردد.
۶ اکثر مدارس غیردولتی برای رفاه حال دانش آموزان خدمات تغذیه ای ارائه می کنند که این هم باید مصوبه انجمن اولیاء داشته و بصورت اختیاری و به هنگام ثبت نام ، مبلغ وکیفیت آن در فرم شهریه درج گردد.
۷ طبق قوانین موجود مراکز پیش دبستانی۴ جزء مدارس و مراکز غیردولتی محسوب می شوند و شرایط آنها همانند مدارس غیردولتی است. مراکز پیش دبستانی پذیرای کودکان ۴ و۵ سال تمام است.گرچه این دوره اجباری نیست اما دوره رسمی محسوب می گردد . اکثر خانواده ها فرزندان خود را برای تربیت و آموزش به این مراکز می سپارند و دولتمردان و سیاستگزاران سعی دارند درصد پوشش آنها را به صدرصد افزایش دهند. طبق آمارهای موجود آموزش وپرورش، کمتر از ۶۰ درصد کودکان ۴و۵ سال تمام در مراکز پیش دبستانی حضور پیدا می کنند. مراکز پیش دبستانی باید از آموزش و پرورش مجوز دریافت کنند اما مراکزی با عناوین مختلف مانند دارالقرآنها ، مکتب القرآنها ، مهدکودکها و… هستند که با مجوز سایر ارگانها و نهادها مانند سازمان بهزیستی ، سازمان تبلیغات اسلامی ، وزارت ارشاد اسلامی ، جامعه زنان و… فعالیت می کنند و یا هم از آموزش و پرورش و هم از سایر سازمانها مجوز دارند . برخی مراکز که تحت پوشش آموزش و پرورش نیستند خدمات آموزشی دیگری را برای کودکان سنین پیش دبستانی ارائه می کنند مانند فعالیتهای قرآنی که البته در کنار آن به آموزش های دیگری نیز می پردازند. برخی مراکز غیر تحت پوشش آموزش و پرورش اقدام به آموزش الفبای فارسی که مربوط به محتوای درسی سال اول ابتدایی است و دروس و محتوای درسی مقاطع بالاتر و… مبادرت می ورزند که با شرایط سنی وتوانایی این کودکان غیرمرتبط اند و خانواده ها در اثر تبلیغات ، فرزندان خود را در این گونه مراکز نام نویسی می کنند. بنابراین خانواده ها باید شرایط سنی و ذهنی و جسمی و روانی کودکان خود ر ا لحاظ نموده و سعی نمایند در مراکز رسمی آموزش و پرورش که اطلاعات آنها بصورت یکپارچه در سامانه ثبت می گردد و ممکن است در آینده نزدیک جزء سابقه تحصیلی آنان محاسبه گردد نام نویسی کنند. مراکز پیش دبستانی می تواند مستقل بوده و یا ضمیمه مدارس باشند اما در هر صورت فضای آموزشی هر مقطع باید جدا از هم باشند و والدین برحسب علاقه و موقعیت خود می توانند نوع مرکز پیش دبستانی خود را برای تحصیل فرزندان و نوآموزان خود انتخاب نمایند.
۸ ممکن است برخی مدارس غیردولتی در تبلیغات خود جهت جذب دانش آموزان بیشتر، اقدام به تبلیغات غیرواقعی کنند که خلاف محسوب می شود . مانند برگزاری کلاسهای دو زبانه ، جهش و تحصیل در پایه های بالاتر و… . اولیاء باید مراقب باشند که تحت تاثیر تبلیغات نگیرند و در صورت لازم از نزدیک چند و چون مسئله را بررسی نمایند. همچنین اولیاء نباید انتظارات غیر واقع و هر آنچه که می تواند خلاف محسوب شود از مدارس داشته باشند چرا در هر صورت اثرات منفی آن گریبان گیر مسئولان مدرسه و خود دانش آموزان خواهد شد.
۹ باید دانست که مدارس غیردولتی از لحاظ ساختار اداری و محتوای آموزشی با مدارس غیردولتی تفاوتی ندارند به غیر از اخذ شهریه مصوب و داشتن فوق برنامه . مدارس غیردولتی به ازای دریافت شهریه می بایست خدمات آموزشی وپرورشی باکیفیت ارائه دهند و ازحقوق شهروندی اولیاست که در انتخاب معلم و مدرسه حق انتخاب داشته باشند.
یوسف زارع
منابع:
۱-با توجه اینکه در اصلاحیه قانون تاسیس و اداره مدارس و مراکزغیردولتی مصوب ۱۳۸۷ مجلس شورای اسلامی از کلمه غیردولتی بجای غیرانتفاعی برای مدارس استفاده شده است لذا ما هم به تبعیت از قانون موخر از این کلمه استفاده می کنیم.
۲- قانون تاسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی وپرورشی غیردولتی مصوب ۱۳۸۷ مجلس شورای اسلامی
http://www.meduoffice.medu.ir:۱۰۵۰/pages/school/advancedsearch.aspx-۳
۴- آموزش حساب ذهنیUCMAS
