شنید ه بود ید که پا قلب د وم تان است؟ بد نیست از این اد عای متخصصان طب چینی هم باخبر شوید که می گویند ظاهر زبان نشان د هند ه میزان سلامت بد ن است! پس همین الان جلوی آینه بروید و نگاهی به زبان و د هان تان بیند ازید ! آیا سطح زبان تان با لایه ای سفید رنگ یا زرد رنگ پوشید ه شد ه است؟ آیا روی لثه ها یا مخاط د اخلی گونه و لب تان لکه های سفید یا قهوه ای رنگ د ید ه می شود ؟ آیا سابقه آفت زد ن های مکرر د ارید ؟! اگر پاسخ تان به یکی از این سؤال ها مثبت است حتما این مقاله را بخوانید تا با علل، خطرات و راه های د رمان این مشکلات آشنا شوید .
د ر این مطلب د کتر نصرت الله عشقیار، متخصص آسیب شناسی د هان، فک و صورت، استاد د انشکد ه د ند انپزشکی د انشگاه علوم پزشکی تهران، د کتر سول سیلورمن، متخصص بیماری های د هان و سخنگوی انجمن د ند انپزشکی ایالات متحد ه و دکتر جردن جوزفسون متخصص گوش و حلق و بینی به شما د ر مورد مشکلاتی که روی زبان و بافت د هان به وجود می آیند ، توضیح می د هند .
زخمی د رد ناک د ر د هان!
آفت د هان ضایعه ای است که معمولا قسمت مرکزی آن حالتی زخمی و زرد رنگ د ارد و اطرافش توسط یک هاله قرمز رنگ پوشید ه شد ه است. د کتر نصرت الله عشقیار، متخصص آسیب شناسی د هان، فک و صورت توضیح می د هد که یکی از مشخصه های بارز آفت، د رد شد ید آن است.
استاد د انشکد ه د ند انپزشکی د انشگاه علوم پزشکی تهران د ر اد امه اضافه می کند : آفت ها را می توان به د و د سته؛ آفت کوچک و آفت بزرگ تقسیم کرد . د وره حضور آفت کوچک تقریبا د و هفته و د وره حضور آفت بزرگ گاهی اوقات به یک یا د و ماه هم می رسد این ضایعه بسیار شایع است و خیلی از افراد د ر طول زند گی خود به آن مبتلا می شوند اما علت بروز آن مشخص نیست. با این حال تعد اد ی فاکتور مستعد کنند ه برای آن مطرح شد ه است. برای مثال ضربه زد ن به مخاط توسط مسواک یا زخم شد ن مخاط، اعمال فشار، گازگرفتگی و عوامل میکروبی همگی می توانند د ر ایجاد آفت نقش د اشته باشند . نکته جالب این است که آفت فقط د ر مناطقی از د هان ایجاد می شود که مخاط متحرک د ارد مثل مخاط گونه، پشت لب، زبان و… بنابراین د ر مخاط کام سخت و لثه آفت ایجاد نمی شود .
آفت سرطانی نمی شود !
به گفته د کتر عشقیار، آفت خود به خود پس از طی د وره اش بهبود می یابد . البته ممکن است بعد از یک یا د و ماه د وباره د ر ناحیه ای د یگر ایجاد شود . همچنین ممکن است به صورت تکی یا چند تایی د ر نواحی مختلف د هان ظاهر شود . استاد د انشکد ه د ند انپزشکی د انشگاه علوم پزشکی تهران د ر اد امه توضیح می د هد که برای د رمان آفت روش قطعی وجود ند ارد و د رمان های موجود بیشتر جهت کاهش علائم آفت و د وره حضور آن د ر د هان یا افزایش فاصله زمانی عود آن به کار می روند . د ر این رابطه معمولا از کورتیکواستروئید ها و پماد کورتون به صورت موضعی روی ناحیه زخم استفاد ه می شود .
همچنین می توان از د هانشویه تتراسایکلین استفاد ه کرد . برای این منظور باید د و عد د کپسول تتراسایکلین را د ر یک استکان آب حل کنید و آن را د اخل د هان و به خصوص نواحی آفت بگرد انید . لازم به ذکر است که آفت د هان یک ضایعه کاملا خوش خیم و غیرمسری است؛ به عبارتی از فرد ی به فرد د یگر منتقل نمی شود و ضایعه پیش سرطانی به شمار نمی آید .
بارد ار شد ن زبان نشانه چیست؟
بارد ار بود ن زبان (Coated Tongue) حالتی نسبتا شایع است و به گفته د کتر عشقیار نشانه بیماری خاصی نیست. د ر این وضعیت سطح مخاط زبان به جای اینکه به رنگ صورتی مایل به قرمز باشد توسط غشای سفید رنگی پوشید ه می شود . برای رفع این غشای سفید د رمان د ارویی خاصی وجود ند ارد اما مسواک زد ن و تمیز کرد ن سطح زبان می تواند کمک کنند ه باشد . با این حال نباید مسواک را با فشار زیاد روی زبان کشید چون باعث زخمی شد ن آن می شود. گاهی اوقات هم عوامل قارچی یا کاند ید یاز می توانند باعث سفید شد ن سطح زبان شوند که د ر این صورت د رمان ضد قارچ لازم خواهد بود .
د هان تان بد بو و بد مزه شد ه؟!
وقتی از د کتر عشقیار د رمورد علت تغییر طعم و بوی د هان سؤال می کنیم وی این گونه پاسخ می د هد که تغییر د ر طعم د هان معمولا به علت کم شد ن میزان بزاق اتفاق می افتد . کاهش بزاق نه تنها باعث خشکی و بد بو شد ن د هان می شود بلکه شرایط را برای ایجاد بعضی ضایعات د ر حفره د هان فراهم می کند. علاوه براین، کسانی که تنفس د هانی انجام می د هند نیز معمولا د چار خشکی و طعم و بوی بد د هان می شوند . خمیر و باقی ماند ن مواد غذایی د ر د هان هم باعث بد بو شد ن د هان می شود . احساس گس شد ن هم معمولا به د نبال خشکی د هان ایجاد می شود .
عاشق خوراکی های ترش هستید ؟
شاید این سؤال هم برای شما پیش آمد ه باشد که آیا مصرف خوراکی های خیلی ترش مثل آب نبات های چوبی می توانند به زبان و مخاط د هان آسیبی برسانند یا خیر؟ د کتر عشقیار د ر این مورد توضیح می د هد که خورد ن این مواد غذایی معمولا خطری برای مخاط د هان ند ارد اما اگر بیش از حد مصرف شوند طبیعی است که شرایط را برای ایجاد بعضی ضایعات مستعد می کنند . علاوه براین مصرف زیاد لیموترش و گاز زد ن آن می تواند به مینای د ند ان آسیب برساند .
این لکه ها را جد ی بگیرید !
د کتر عشقیار تاکید می کند د رصورتی که د اخل مخاط د هان لکه های سفید یا قرمزرنگ د ید ه شود حتما باید از آنها نمونه برد اری کرد . لکه های سفید رنگ با نام «لوکوپلاکیا» و لکه های قرمزرنگ با نام «اریتروپلاکیا» شناخته می شوند . این د و ضایعه د ر مخاط د هان جزء ضایعات پیش سرطانی هستند بنابراین باید مورد د رمان قرار بگیرند و برد اشته شوند .
علاوه براین اگر زخمی به هر علتی د ر د هان ایجاد شود و بعد از د و هفته با حذف علت ایجاد کنند ه آن، بهبود پید ا نکند باید به بد خیم بود ن آن شک کنیم. لکه های قهوه ای، قهوه ای مایل به آبی، قرمز تیره رنگ، سیاه یا خاکستری رنگ نیز د ر د هان معمولا خال های پیگمانته هستند و بهتر است برد اشته شوند زیرا احتمال بد خیم شد ن آنها وجود د ارد .
رنگ زبان تان تیره شد ه است؟
د کتر سول سیلورمن، متخصص بیماری های د هان و سخنگوی انجمن د ند انپزشکی ایالات متحد ه معتقد است که رنگ زبان د ر حالت طبیعی باید صورتی گرم باشد . با این حال مصرف بعضی خوراکی ها و نوشید نی ها مثل قهوه، بعضی د اروها مثل آنتی بیوتیک ها همچنین سیگار کشید ن و جوید ن تنباکو می تواند به طور موقت رنگ آن را به قهوه ای تیره یا مشکی تغییر د هد . د رواقع سطح زبان از برجستگی های نخی شکل کوچکی به نام پاپیلا پوشید ه شد ه است و هرچه این پاپیلاها بلند تر باشند رنگ بیشتری را به خود جذب می کنند . اگرچه این لکه ها موقت هستند و با چند بار مسواک زد ن روی زبان برطرف می شوند اما باید بد انید که مصرف هرگونه تنباکو خطر ابتلا به سرطان د هان را افزایش می د هد .
به سرطان باید شک کرد اگر …
پاپیلاهای سطح زبان به طور طبیعی ظاهری برجسته د ارند اما د کتر جرد ن جوزفسون، متخصص گوش و حلق و بینی توضیح می د هد که گاهی اوقات به خصوص هنگام سرماخورد گی و تب بعضی از آنها ملتهب، قرمز و د رد ناک می شوند . د رصورتی که این التهاب پس از گذشت چند روز برطرف نشود ، د رد و سوزش بیشتر و ناحیه مورد نظر قرمز تیره یا سفید شو، باید به سرطان د هان شک کرد .
رنگ زبان تان پرید ه است؟
به گفته جوزفسون، خمیری شد ن سطح زبان و تغییر رنگ آن به سفید یا زرد ممکن است نشانه وجود عفونت باکتریایی یا برفک و عفونت قارچی باشد که د ر این صورت با مصرف د اروهای موضعی یا خوراکی ضد قارچ، رنگ زبان به صورتی طبیعی برمی گرد د . البته برگشت اسید معد ه به مری یا ریفلاکس نیز می تواند باعث زرد ی سطح زبان شود . د کتر سیلورمن همچنین معتقد است تغییر رنگ زبان می تواند نشانه ای از کمبود بعضی مواد مغذی مثل ویتامین B۳، B۱۲، آهن و اسید فولیک باشد . افراد ی که مبتلا به کم خونی هستند هم معمولا زبان و پوست شان رنگ پرید ه است. البته با د رمان کم خونی رنگ زبان به حالت طبیعی برمی گرد د . علاوه براینها، حساسیت به طعم های خاص خمیرد ند ان، د هانشویه یا آد امس (مثل د ارچین) و خوراکی های اسید ی (مثل آناناس) هم می تواند باعث التهاب و تغییر رنگ زبان شود .
شاید مزاج تان به هم ریخته!
بار زبان د ر طب سنتی طبقه بند ی های مختلفی د ارد ؛ طبقه بند ی بر این اساس انجام می شود که بار کد ام قسمت از زبان را گرفته باشد ، چه رنگی باشد ، میزانش چقد ر باشد و همراه با آب د هان یا مواد لزج و چسبند ه باشد یا خیر.
اگر سفید بود
بار سفید رنگ زبان معمولا نشان د هند ه سرد و تر شد ن مزاج یا به اصطلاح بلغمی شد ن بد ن است به خصوص اگر د ر اطراف زبان بود ه و جای د ند ان ها روی آن افتاد ه باشد . البته این حالت بیشتر د ر زبان های پف آلود و گوشتی د ید ه می شود تا زبان های لاغر.
اگر زرد بود
بار زرد رنگ زبان نیز نشانه صفراوی شد ن بد ن است. این حالت به علت افزایش مایعات و مواد طیف زرد رنگ بد ن ایجاد می شود . حالت د یگری هم به نام کمود ت یا تیرگی و سیاهی رنگ زبان وجود د ارد که نشانه سود اییی بود ن فرد است. معمولا کسانی د چار این حالت می شوند که زند گی پرتنش و مشکلات روحی و عاطفی فراوانی د ارند .
اگر تشخیص ندادید
تشخیص علت و نوع بار زبان مهارت خاصی می خواهد زیرا مصرف بعضی مواد غذایی می تواند معاینه گر را به خطا بیند ازد ؛ برای مثال زرد چوبه یا زعفران یا حتی چای می توانند بار سفید زبان را زرد کنند بنابراین ظاهر زبان تنها یکی از کلید های تشخیصی است و برای معاینه کامل باید رنگ پوست، مو، چشم، حالت موها، میزان فعالیت بد ن، قوام بد ن (شلی و سفتی)، نبض فرد ، چاقی، لاغری و … را هم د ر نظر گرفت.
د هان تان طعم آهن می د هد ؟
طعم د هان بهتر است هنگام صبح د ر حالت ناشتا ارزیابی شود زیرا طعمی که بعد از مصرف غذا د ر د هان ایجاد می شود می تواند ناشی از برگشت محتویات معد ه یا اسید معد ه (طعم ترش و تلخ) باشد . به طور کلی اگر طعم د هان د ر صبحگاه تلخ باشد ، نشانه سود ایی یا صفراوی بود ن فرد است.
البته سود ا و صفرا با یکد یگر تفاوت د ارند . سود ایی ها معمولا د چار طعم تلخ و گس یا تلخ و ترش د ر د هان می شوند اما صفراوی ها فقط د چار طعم تلخی می شوند . طعم شیرین د ر د هان نیز می تواند نشانه د موی مزاج بود ن باشد که یکی از بهترین مزاج هاست. بعضی د اروها مثل مترونید ازول، قرص آهن و حتی د اروهای گیاهی هم می توانند طعم های خاص مثل طعم فلز، آهن و … د ر د هان ایجاد کنند .
تجمع سموم د ر بد ن و خطر آفت!
طیف گسترد ه ای از عوامل می توانند د ر ایجاد آفت د هان تاثیرگذار باشند که از مهم ترین آنها می توان به تجمع مواد اضافی د ر بد ن و مشکل د ر د فع آنها، یبوست، مشکل د ر تعریق، ند اشتن فعالیت فیزیکی کافی و … اشاره کرد . همچنین مصرف بعضی خوراکی ها مثل پنیر، سیب زمینی، غذاهای ماند ه، نان های خمیرشد ه و … به خصوص به صورت ناشتا و زیاد ه روی د ر مصرف خوراکی های گرم مثل خرما، فلفل قرمز و … می تواند احتمال ایجاد آفت، زخم د هان، خارش بد ن و جوش صورت را بالا ببرد .
ستاره محمد
