نقاط داغ تنوع زیستی در ایران

تنوع زیستی زمین با بحرانی جدی رو به رو است. توسعه شهری، افزایش جمعیت، مریضی و عوامل دیگر، محیط زندگی را تخریب کرده اند.

امروزه گونه های حیوانی و گیاهی با سرعت زیادی در حال انقراض هستند. برای این که از این بحران جلوگیری کنیم، باید از مناطقی که دارای تنوع زیستی هستند حفاظت کنیم ولی گونه ها به یک نسبت در زمین پراکنده نیستند. بعضی مناطق تعداد زیادی گونه بومی در خود جای داده اند که در هیچ منطقه دیگری یافت نمی شوند و از بین این گونه ها نیز بسیاری بر اثر تخریب زیستگاه ها و فعالیت های دیگر انسانی بشدت در معرض تهدید قرار گرفته اند. به این مناطق، نقاط داغ تنوع زیستی می گوییم.

منطقه ای که به آن نقطه داغ می گوییم، باید حداقل دو ویژگی داشته باشد:

۱ ـ این منطقه باید حداقل ۱۵۰۰ گیاه بومی داشته باشد. یعنی درصد بالایی از گیاهان این مناطق نباید در هیچ منطقه دیگری در زمین یافت شود. به عبارت دیگر نقاط داغ، مناطقی غیرقابل جایگزین هستند.

۲ ـ باید ۳۰ درصد یا کمتر از ۳۰ درصد گیاهان طبیعی اصلی در این مناطق باقی مانده باشد. به عبارت دیگر منطقه باید ۷۰ درصد گیاهان خود را از دست داده و در معرض تهدید باشد.

در کل دنیا، ۳۵ منطقه ویژگی نقاط داغ را دارند. این مناطق شاید وسعت کمی روی زمین داشته باشند، ولی تعداد گونه های بومی پرنده، پستاندار، خزنده و دوزیست در این مناطق بسیار قابل توجه است.

چرا نقاط داغ اهمیت دارند

تنوع زیستی پایه حیات را روی زمین شکل می دهد. بدون گونه های زیستی، هیچ هوایی برای تنفس، هیچ غذایی برای خوردن و هیچ آبی برای آشامیدن وجود نخواهد داشت. هیج جامعه بشری نیز وجود نخواهد داشت.

مناطقی که روی زمین بیشترین تنوع زیستی را با بیشترین تهدیدات در خود جای داده اند، نقاط داغی هستند که حفظ آنها برای بقای انسان ها ضروری است. این مناطق معمولا با منابع طبیعی که برای انسان ها سودآور است، همپوشانی دارند زیرا نقاط داغ از جمله غنی ترین و مهم ترین زیستگاه ها و خانه بسیاری از جمعیت های در معرض انقراض به شمار می آیند.

آیا ایران نقاط داغ دارد

ایران اقلیم های متفاوتی دارد که شرایط را برای وجود تنوع بالای زیستی و گونه های بومی فراهم کرده اند. در نتیجه دو بخش از ایران را به عنوان نقاط داغ می شناسند. اولی با نام نقطه داغ ایرانو ـ آناتولی شامل غرب، شمال غرب و رشته کوه های زاگرس، البرز و کوه های شمال شرق ایران شناخته می شود. دومی نقطه داغ قفقاز نام دارد که شامل جنگل های ارسباران و جنگل های شمال ایران می شود. نقطه داغ قفقاز در جنوب به نقطه داغ ایرانو ـ آناتولی می رسد.

نقطه داغ ایرانو ـ آناتولی

این منطقه ۸۹۹ هزار و ۷۷۳ کیلومترمربع است و شامل بخش بزرگی از مرکز و شرق ترکیه، شمال و غرب ایران، بخش کوچکی از جنوب گرجستان، استان نخجوان آذربایجان، بیشتر ارمنستان، شمال شرق عراق و شمال منطقه کپه داغ در ترکمنستان هم می شود. از مساحت ۸۹۹ هزار و ۷۷۳ کیلومترمربع این منطقه فقط ۱۳۴ هزار و ۹۹۶ کیلومترمربع پوشش گیاهی باقی مانده است.

۲۵۰۰ گونه گیاهی بومی، سه گونه پستاندار بومی و دو گونه دوزیست بومی تهدید شده در این منطقه وجود دارد. تراکم جمعیت انسان به ازای هر کیلومترمربع ۵۸ نفر است. ۵۶ هزار و ۱۹۳ کیلومترمربع از این منطقه تحت حفاظت قرار دارد.

نقطه داغ قفقاز

این منطقه ۵۳۲ هزار و ۶۵۸ کیلومترمربع است و کشورهای گرجستان، ارمنستان، آذربایجان، بخش قفقاز روسیه، شمال شرق ترکیه و شمال غرب ایران را دربرمی گیرد. از مساحت ۵۳۲ هزار و ۶۵۸ کیلومترمربع این منطقه فقط ۱۴۳ هزار و ۸۱۸ کیلومترمربع پوشش گیاهی باقی مانده است. ۱۶۰۰ گونه گیاهی بومی، دو گونه پستاندار بومی و دو گونه دوزیست بومی تهدید شده در این منطقه وجود دارد. تراکم جمعیت انسان به ازای هر کیلومترمربع ۶۸ نفر است. ۴۲ هزار و ۷۲۱ کیلومترمربع از این منطقه تحت حفاظت قرار دارد.