دستش را همچون روزهای اولی که رییس جمهور شده بود برای طرفدارانش تکان می داد و می خندید، تنها فرقش با سال های اول ریاست جمهوری اش این بود که به جای کاپشن، یکی دو سالی بود که کت و شلوار بر تن می کرد. اما همچون همیشه خیلی سریع گام بر می داشت تا پشت تریبون رود. در همین میان یکی فریاد زد: «باشید»، سرش را چرخاند و چیزی به آن شخص گفت. تریبون را که در اختیار گرفت سخنانش را با پاسخی که به این فرد داده بود، شروع کرد؛ «ما هستیم، همه هستیم، تازه کار ما آغاز شده است.»
محمود احمدی نژاد همان ۴۴۰ روز پیش با گفتن این جملات، تکلیف آمدن و نیامدنش و تناقضاتی که امروز، اعوان و انصارش در باب «بازگشت احمدی نژاد » به فضای سیاسی کشور منتقل کرده و می کنند را مشخص کرده بود. حالا «چراغ خاموش و موتور روشن» برنامه هایشان را پیش می برند و چهره های رسانه یی شان که تا چندی پیش بازی «می آییم و نمی آییم» راه انداخته بودند این روزها صریح تر می گویند که احمدی نژاد برای بازگشت به قدرت برنامه یی ندارد. دروغ هم نمی گویند چرا که براساس مبنای جهان بینی شان احمدی نژاد و احمدی نژادی ها قصد «بازگشت به قدرت» را ندارد و به زعم شان می خواهند به «مردم» بازگردند. اما اصولگرایانی همچون امیر محبیان و محمدحسین صفارهرندی اعتقاد دیگری دارند. به اعتقاد اینان احمدی نژادی ها برای بازگشت به قدرت برنامه دارند. تا جایی که صفارهرندی همین چند روز پیش با جدیت گفته بود که «احمدی نژاد و اطرافیانش سیاست را کنار نگذاشته اند و ممکن است خیز اول خود را برای انتخابات مجلس بردارند.» امیر محبیان از تحلیلگران جناح راست هم تاکید کرده است که «تردید نکنید احمدی نژاد برای مجلس برنامه دارد.» اصولگرایان دیگری هم از رجعت دوباره احمدی نژاد سخن گفته اند تا مشخص شود که اصولگرایان از بازگشت مردی که عمود خیمه اصولگرایی را پایین کشید، «خبر» دارند و بر اساس «تحلیل سیاسی» به یک باره درباره برنامه دار بودن احمدی نژاد برای مجلس، سخن نمی گویند. اما به واقع احمدی نژاد و احمدی نژادی ها از چه مسیری می توانند به اتوبان سیاست ایران بازگردند؟ آیا او می تواند اعتماد اصولگرایان و نهادهای نظارتی را دوباره جلب کند؟ در مسیر بازگشت با جناح ها و گروه های سیاسی باید رقابت کند؟با چه طرح و برنامه یی قصد رجعت دوباره به سیاست را دارند؟ نگاه جامعه نسبت به خود را چگونه حل و فصل می کنند؟ او در چه شرایطی می تواند اعتماد از دست رفته نظام، اصولگرایان و دیگر نهادها را به سمت خود جلب کند؟
پاسخ به این پرسش ها یقینا در این مجال نمی گنجد. فرضیه های ذیل می تواند چرایی و چگونگی بازگشت احمدی نژاد به عرصه سیاسی کشور را نشان دهد:
۱ کاراکتر شخصیتی احمدی نژاد: رییس دولت سابق «تجربه در متن قدرت بودن» را چشیده و خوب می داند که مواهب و مزایای در اختیار داشتن ابزار قدرت چیست. از سوی دیگر احمدی نژاد این فرضیه را به اثبات رسانده که تاثیرگذار بودن و دیده شدن را دوست دارد و هرگز علاقه ندارد که پذیرای «نقش دوم» باشد. با این رویکرد یک روز با طرح مباحث بحث برانگیز و روزی دیگر با سکوت تلاش می کند تا نفر اول توجهات عام و خاص باشد.
۲ درخواست هواداران: اصحاب احمدی نژاد همچون او می خواهند که باردیگر در متن قدرت و بازیگر اصلی عرصه سیاسی کشور باشند. بر همین اساس آنها نیز احمدی نژاد را تشویق به بازگشت به سیاست و قدرت می کنند و برای عملیاتی شدن این مطالبه و هدف خود حتی حاضر به پرداختن هر نوع هزینه یی نیز هستند.
۳ فقدان مرجعیت سیاسی و انسجام تشکیلاتی در اردوگاه اصولگرایان: اصولگرایان پس از شکست در انتخابات و با از دست دادن مهره های کلیدی و موثر خود (مهدوی کنی و عسگراولادی) در حال حاضر بدون «کادر رهبری» ای که بتواند فصل الخطاب اصولگرایان باشد و حرف شنوی نسبی باشد، مانده اند. فقدان مرجعیتی که بتواند مدیریت جریان اصولگرایی را بر عهده بگیرد تا مانع از افزایش واگرایی ها و ورود چهره های غریبه به این اردوگاه شود از دیگر دلایلی است که احمدی نژادی ها را به موفقیت در آینده امیدوار کرده است. از دیگر انسجام تشکیلاتی لازم درون اصولگرایان وجود ندارد و این در حالی است که احمدی نژاد، نیروی غیرحزبی اما با انگیزه و مسنجم را در اختیار دارد که هرگز ان قلتی روی تدابیر و راهبردهای او نمی آورند.
۴ شکست دولت روحانی: احمدی نژاد روی ضعف ها و ناکارآمدی های دولت روحانی در حوزه اقتصادی و سیاست خارجی حساب باز کرده است. تحلیل رفتارها و گفتارهای این جریان نشان می دهد که احمدی نژادی ها معتقدند با شکست دولت روحانی و عدم توفیق او در پیشبرد سیاست هایش، موقعیت برای جذب توده های اجتماعی سرخورده از دولت روحانی فراهم شده و زمینه را برای احتمال حضور مجدد احمدی نژاد فراهم می کند. احمدی نژاد بر این اساس بازگشت خود به سیاست را بازگشت به اردوگاه اصولگرایان و پذیرش نقش منجی برای آنان نمی داند. از نگاه او، بازگشت بدنه اجتماعی مایوس شده از دولت روحانی موتور فعالیت سیاسی اش را روشن می کند.
۵ شکست اصلاح طلبان در اعتماد سازی برای نظام: جریان احمدی نژاد علاقه مند به پررنگ تر شدن فعالیت سیاسی اصلاح طلبان است چرا که این گونه همزمان می تواند نگرانی های موجود نظام و اصولگرایان را از سمت خود به سمت اصلاح طلبان هدایت کند و از سوی دیگر در میان درهم ریختگی ها و گره های کور در اردوگاه اصولگرایان به آنان بقبولاند که خودش و جریانش تنها کسانی هستند که دست برتر برای مقابله و رودررویی سیاسی با اصلاح طلبان را در اختیار دارند.
جریان احمدی نژاد با این مفروضات به نظر می رسد که چند راهبرد را در حال حاضر پیگیری می کنند:
۱ ارتباط با اصولگرایان حامی خود
۲ تخریب رسانه یی دولت
۳ افزایش شکاف های موجود در اردوگاه اصولگرایان
۴ استقبال از بازگشت اصلاح طلبان از یک سو و خطرناک بودن این فعالیت ها از سوی دیگر
۵ بزرگنمایی ضعف ها ی دولت روحانی
۶ نشان دادن چهره یی پرهوادار از احمدی نژاد
۷ تقویت فعالیت رسانه یی( «دولت بهار»، «آیین نیوز» و «رییس جمهور ما» «میدان ۷۲.» )
اگرچه رجعت احمدی نژاد به قدرت به راحتی امکان پذیر نیست اما گاهی سیاست از روال محاسبات عقلانی یا استدلال های مرسوم خارج شده و ناظران را شگفت زده می کند و از همین روست که او با دقت دو کارویژه به ارث گذاشته برای دولت روحانی را رصد می کند؛ پرونده هسته یی و وضعیت اقتصادی. احمدی نژاد و احمدی نژادی ها از همین روست که امید به ناکامی دولت روحانی در این دو حوزه دارند تا جایی که امیر محبیان اخیرا گفته است «از منظر احمدی نژاد و هوادارانش، شکست روحانی در مذاکرات یا ناتوانی در حل مشکلات اقتصادی سکوی پرش احمدی نژاد به سوی قدرت خواهد بود. تردیدی وجود ندارد که جایگزین فضای اعتدال و مذاکره در صورت شکست این سیاست، بازگشت مجدد رادیکالیسم خواهد بود و باز افراط گرایی فضا را بر عقل گرایی تنگ خواهد کرد.» باید به انتظار نشست و دید آیا احمدی نژاد و احمدی نژادی ها می توانند سکوی پرتابی برای بازگشت به قدرت بیابند؟
مجتبی حسینی
