از امید و اطمینان در تهران تا اضطراب و استیصال در تل آویو نیاز اساسی در دور جدید مذاکرات چیست؟

دور ششم و بسیار حساس مذاکرات طولانی مدت ایران با ۱+۵ در حالی در لوزان سوئیس در حال برگزاری است که صحنه روابط بین الملل متأثر از مسائلی چون تغییرات بنیادین در خاورمیانه و خلیج فارس، تداوم جنگ و خونریزی در افغانستان وعراق، فرایند مبهم و بحران جهانی اقتصاد به ویژه در حوزه یورو، تروریسم با شکل داعشی آن در کشورهای همجوار و بوکوحرام در سراسر قاره افریقا ، بحران جدایی طلبی در شرق اکراین ، دامپینگ هویتی روسیه در برابر غرب ، یک جانبه گرایی و نفوذ قدرت های بزرگ در سازمان های مهم بین المللی است. اهمیت این مرحله از مذاکرات بدلیل نزدیک شدن طرفین به مرحله اتخاذ تصمیم سیاسی و تب و تاب مخالفین خارجی برای پیش گیری از حصول توافق دوچندان می باشد . اینجا سوال اساسی این است که آیا غرب و بویژه امریکا قادر به اتخاذ تصمیم سیاسی لازم فارغ از تاثیر عوامل بیرونی می باشد؟

ایران که از طرفی از همان ابتدای تأسیس آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال ۱۳۳۵ به عضویت آن درآمده است و پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای را در سال ۱۳۴۹ همراه با موافقتنامه دو جانبه با آژانس امضاء کرد ؛ بیشترین همکاری را با این سازمان در بین اعضاء داشته و این در حالی است که آژانس نتوانسته است با حفظ ویژگی حرفه ای و بنیادین خود به تعهداتش در قبال کشورمان عمل کند. این مرجع بین المللی در حالی که چشم های خود بر فعالیت های غیر مجاز دولت های زیادی بویژه رژیم صهیونیستی در تولید سلاح های هسته ای و قدرت های بزرگ جهانی در بُعد خلع سلاح بسته است که حتی بر اساس برخی گزارشات کذب و بی اساس، شدیدترین سختگیری ها را علیه کشورمان اعمال می کند و از طرف دیگر در حالی که هر روز کشورهای جدیدی عزم خود را برای ساخت نیروگاه های جدید اعلام می کنند و بر تعداد کشورهای استفاده کننده از انرژی هسته ای افزوده می شود، مخالفت با فعالیت صلح آمیز هسته ای ایران سیاست یک بام و دو هوای کشورهای غربی را در برخورد با مسئله هسته ای ایران نشان می دهد. نکته قابل توجه دیگر این که کشورهایی بیشترین ناخرسندی را از موضوع دارند که از سویی خود بالاترین بهره را از انرژی هسته ای برده و از سوی دیگر به دلیل تعامل دیرینه با ملت تمدن ساز ایران خوب می دانند که اراده ملت ایران بهره گیری صلح آمیز از انرژی هسته ای است. دنیا خوب می داند که از زمان ظهور فناوری جدید ملت ایران بیشترین رویکرد صلح طلبی و نوعدوستی را از خود نشان داده است که اوج آن را ما در جنگ تحمیلی شاهد بودیم و در حالی که شهر های ایران زیر حملات موشکی دشمن بود. ایران هرگز برای غلبه بر دشمن از تاکتیک بمباران شهر ها و مناطق مسکونی استفاده نکرد.

اروپا که در مراحل جدید مذاکرات نقش کم رنگ تری دارد ، رهبرانش گرفتار فرایند تغییرات در ساختار سیاسی و احزاب بوده که مهمترین مورد آن در ماههای اخیر نتیجه انتجابات یونان و پیروزی چشمگیر حزب سیریزا است که بنوعی تداوم انسجام اتحادیه و بوِیژه یورو را به مخاطره اندخته است . واقعیت این است که اتحادیه اروپایی همراه با گسترش و توسعه نتوانسته است از بروز و ظهور چرخه ای از مشکلات و چالش ها به ویژه برای اعضای متوسط و ضعیف خود جلوگیری کند. رشد اقتصادی غیر متوازن از اواخر قرن نوزدهم و تمامی قرن بیستم و رقابت شرق و غرب در اروپا موجب شده که این قاره به سرزمین غنی و فقیر تقسیم شود که از مهمترین نشانه های آن به اذعان یوراستات، اختلاف بیش از ۱۵ برابری درآمد سرانه بین غنی ترین ها نظیر لوگزامبورگ، سوییس، فرانسه و غیره و فقیرترین ها چون بلغارستان ، رومانی ، ملداوی و غیره است. موضوع مهمتر اینکه اروپا بعد از جنگ جهانی دوم همواره واردکننده انرژی بوده و اتحادیه وابستگی شدیدی به واردات سوخت و انرژی به ویژه نفت و گاز دارد، به طوری که بیش از ۵۴ درصد نیاز انرژی خود را از واردات تأمین می کند.

و دیپلماسی امریکا که در دوره دولت تدبیر و امید نقش فعال تر و بارزتری در مذاکرات داشته است با چالش های جدیدی در حوزه امنیت بویژه در مواجهه با داعش و روسیه مواجه است بطوری که در یک سال گذشته روابط روسیه و امریکا در فضای تحولات سوریه و اکراین دوره ای چالشی و سخت را تجربه می نماید و روسیه علیرغم تحمل خسارات جدی اقتصادی و مواجهه با انواع تحریم ها نشان داده است که دیگر حاضر به وادادگی در برابر غرب نیست . بحران های قومی و ملی به ویژه تأثیرات جنگ و درگیری در شرق اکراین نیز در بروز مشکلات جدید برای اتحادیه اروپایی و امریکا نقش قابل توجهی را داشته است و موجب رخ نمایی ابعاد جدیدی از ملی گرایی روسیه به رهبری پوتین در برابر روند توسعه ناتو به سمت شرق شده است تا جائیکه آقای کری وزیر خارجه امریکا در آخرین مصاحبه خود داعش و روسیه را دو چالش اصلی سیاسی و امنیتی جهان نامیده است.این اظهار نظر رئیس دیپلماسی امریکا در نوع خود از اهمیت فوق العاده ای بویژه در خصوص برنامه هسته ای کشورمان برخوردار است چرا که تیم هسته ای دولت تدبیر و امید توانسته است در مذاکرات بیش از یک ساله خود نگرانی بین المللی را در این خصوص مرتفع نماید ، موضوعی که در کنفرانس مونیخ در دو ماه پیش هم نیز شاهد آن بودیم بطوریکه در کنفرانس مونیخ موضوع اصلی مورد بررسی و تبادل نظر بحران اکراین در کنار تروریسم و داعش بود . و مهم تر اینکه بر اساس آخرین نظر سنجی در امریکا کسانی که ایران را تهدید فرض می کرند ، نسبت به سال ٢٠١٣ میلادی به ثلث کاهش یافته و یک رقمی شده است امری که رژیم صهیونیستی را در فرایند ایران هراسی خلع سلاح نموده است ، در عین حال که نگرانی های نخست وزیر رژیم صهیونیستی و تلاش برای جلوگیری از به نتیجه رسیدن مذاکرات و حصول توافق بر روی یک توافقنامه حاکی از موفقیت مضاعف دکتر ظریف و یاران مذاکره کننده اش در پیش بردن مذاکرات بر اساس منویات مقام معظم رهبری می باشد. در این راستا نتانیاهو از دست زدن به هیچ اقدامی ابا نداشته و تمامی انرژی خود را برای حضور در کنگره امریکا و تهییج و تهدید نمایندگان امریکایی متمرکز نمود ولی نتیجه حاصله چیزی جزئ تشدید اختلافات در هیئت حاکمه امریکا و تقویت گزینه ضرورت نهایی نمودن توافق هسته ای بین گروه پنج باضافه یک و ایران نخواهد بود .

جمع بندی : در حال حاضر که مذاکرات هسته ای به مرحله بسیار حساسی رسیده است ، آقای دکتر ظریف به عنوان دیپلماتی حرفه ای ، صادق ، مورد وثوق رهبری و با صلابت ؛ نماد دیپلماسی مبتنی بر سه اصل حکمت، عزت و مصلحت در مذاکره با نمایندگان ۱+۵ بوده و برای رسیدن به نتیجه ای سازنده که متضمن تما عیار حقوق ملت متمدن ایران ، نیازمند حمایت تمام عیار داخلی در قالب اجماع همه جانبه ملی فارغ از گرایشات سیاسی و حزبی در موفقیت بیشتر است امری در هفته های اخیر به شکل بارزی از سوی حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بویژه اظهارات مقمام معظم رهبری در دیار با نمایندگان مجلس خبرگان و همچنین بیانیه حمایتی نمایندگان مجلس شورای اسلامی شاهد آن بودیم . این وضعیت در شرایطی است که آمریکاییها از طرفی بر رویکرد سازنده تاکید دارند و از طرف دیگر هر روز کنگره آمریکا تحت لابی و فشار گروه های نفوذ صهیونیستی قطعنامه جدیدی علیه ایران صادر می کند و تعدادی از نمایندگان کنگره تحت لابی رهبران رژیم صهیونیستی حداکثر تلاش خود را برای به شکست کشاندن مذاکرات بکار می برند که نامه آنان به رهبران کشورمان نیز در این راستا قابل ارزیابی می باشد. در این رابطه وزیر خارجه کشورمان آقای دکتر ظریف در مواضع آشکاری بر ضرورت رویکرد سازنده از سوی ۵+۱ و توجه به حقوق حقه و قانونی ملت ایران در بهره گیری صلح آمیز از انرژی هسته ای تاکید داشته است .

امید آنکه نمایندگان ۵+۱ با توجه به صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران مبتنی گزارشات مکرر آژانس بین المللی انرژی اتمی و با عنایت به قوانین و ارزش های اسلامی به ویژه فتوای مقام معظم رهبری در منع رویکرد نظامی هسته ای ؛ در کنار احترام به حقوق قانونی کشورمان طبق مقررات آژانس بین المللی انرژی اتمی و دیگر ظرفیت های راهبردی و کلیدی ایران بویژه در مواجهه با داعش ، با رویکردی منطقی و سازنده سعی کنند در دور جدید مذاکرات با نمایندگان کشورمان به توافقی ارزشمند برای دورنمای صلح و ثبات منطقه ای و بین المللی برسند. به هرحال تیم هسته ای دولت تدبیر امید در لوای دیپلماسی متعادل و هوشمندانه مقام معظم رهبری با دعای خیر مردم کشورمان مصمم به پایان دادن دوران بیم و امید افکار عمومی جهانی در مذاکرات هسته ای و رسیدن به توافقی جامع و یک مرحله ای با ۱+۵ می باشد و این نمایندگان ۱+۵ هستند که باید با بهره گیری از فرصت موجود و توجه به واقعیت های موجود فارغ از تحرکات و تحریکات بیرونی تصمیم سیاسی لازم را برای توافق اتخاذ نمایند.

علی بمان اقبالی زارچ

کارشناس ارشد اروپا و امریکا – رییس انجمن دوستی ایران و آلبانی