بررسی حقوقی مداخله نظامی ناتو در لیبی

در روند تحولات لیبی در راستای انقلابهای عربی و کشتار بیرحمانه مردم توسط حکومت دیکتاتوری این

کشور شورای امنیت سازمان ملل متحد با رأی اکثریت اعضاء قطعنامه های ۱۹۷۰ و ۱۹۷۳ را به منظور پشتیبانی از غیر نظامیان و درقالب ایجاد منطقه پرواز ممنوع تصویب کرد. در این راستا چاره ای جز استفاده از زور(مداخله) برای حمایت از غیر نظامیان در برابر حملات هوایی و زمینی حکومت قذافی نبود.اما در این فرایند سوال اصلی قابل طرح، این است که؛ مداخله نظامی ناتو در لیبی از منظر حقوق بین الملل چگونه قابل تبیین است؟

بنابراین لازم است حقوق حاکم بر این عملیات بررسی شود تا مشخص گردد؛ مبانی حقوق بین الملل درباره مداخله نظامی در کشورها شامل چه مواردی است؟ و مداخله نظامی در لیبی به دنبال کدام وقایع سیاسی و حقوقی رخ داده است؟ در این پژوهش و در پاسخ به سوالات مذکور سعی شد با ارائه تاریخچه اجمالی از لیبی و زمینه های ایجاد بحران در این کشور و اقدامات غیر بشر دوستانه حکومت قذافی، و متعاقباً فعالیتهای جامعه جهانی وشورای امنیت سازمان ملل متحد و قطعنامه های صادره از سوی این شورا، در چهارچوب مفاهیمی همچون؛ مداخلات بشر دوستانه، دفاع مشروع و مسئولیت حمایت(حاکمیت مسئولانه ) و ایجاد منطقه پرواز ممنوع،در راستای حقوق بین الملل را واکاوی ومورد نقد و بررسی قرار دهیم .

تاریخچه لیبی:

لیبی نام سرزمینی است که از قرن شانزدهم تحت حکومت عثمانی بود . در سال ۱۹۱۱ .م ایتالیائیها آن را اشغال کردند و پس از جنگ جهانی دوم این کشور به نواحی تحت اداره ی بریتانیا و فرانسه تقسیم شد و در سال ۱۹۵۱ تحت حکومت ملک ادریس ،به استقلال رسید.

در سال ۱۹۶۹ افسران غیر ارشد ارتش به رهبری سرهنگ معمر القذافی (متولد ۱۹۴۲) قدرت را در دست گرفتند. قذافی صنعت نفت را ملی کرد، وکوشش های متعدد او برای اتحاد با کشورهای دیگر عربی بی نتیجه ماند. در دهه ی ۱۹۷۰ انقلاب فرهنگی را آغاز و فعالیت اقتصادی را اشتراکی ، ثروت شخصی را محدود و مخالفان را سرکوب کرد. حمایت ادعایی لیبی از تروریسم بین المللی موجب حملات هوایی آمریکا به طرابلس و بنغازی در ۱۹۸۶ گردید ، از آن زمان قذافی کمتر در عرصه بین المللی ظاهر شد. همچنین بمب گذاری دو تبعه لیبیایی در هواپیمای مسافربری آمریکا منجر به وضع تحریمهایی از جانب سازمان ملل متحد در ۱۹۹۲ گردید. (http://fa.wikipedia.org/wiki/pedia)

با شیوه حکومتی قذافی(دیکتاتوری) و سرکوب هر صدای مخالف، وبا شکل گیری قیام های مردمی در سایر کشورهای عربی و وجود زمینه های مشابه درکشور لیبی،مردمان این دیار نیز دست به اعتراضات گسترده ای علیه حکومت معمر قذافی زدند و با اقدامات سرکوبگرانه او، این عدالت خواهیهای مسالمت آمیز مردم تبدیل به بروز جنگ داخلی در سال ۲۰۱۱ دراین کشور شد درگیریهایی که با اقدام ناتو در چهار چوب قطعنامه های شورای امنیت در نهایت منجر به پیروزی مخالفین قذافی گردید و باعث شد به تدریج بخش های مختلفی از این کشور از کنترل نیروهای حکومتی خارج شود. وسرانجام در ۲۰ اکتبر۲۰۱۱ با قتل معمرقذافی حکومت وی برآن کشور به پایان رسید، و این کشور درحال حاضردرکنترل شورای ملی انتقالی اداره می شود. وکرسی این کشور در سازمان ملل از ۱۶ سپتامبر۲۰۱۱ به نماینده شورای مذکور سپرده شده است.

نصرالله داودوندی